Z historii CERN-u

W następstwie drugiej wojny światowej wraz z powstaniem Organizacji Narodów Zjednoczonych i jej wyspecjalizowanych agencji pojawił się nowy duch współpracy międzynarodowej. W Europie Organizacja Europejskiej Współpracy Ekonomicznej była poprzednikiem obecnej Wspólnoty Europejskiej. Prestiż naukowy Europy doznał uszczerbku zarówno w wyniku samej wojny jak i emigracji wpływowych uczonych - zaczął się 'drenaż mózgów'.
1949	W celu przywrócenia równowagi i przywrócenia nauce europejskiej jej poprzedniego prestiżu na Europejskiej Konferencji Kulturalnej w Lozannie Louis de Broglie, francuski fizyk i laureat Nagrody Nobla, zaproponował utworzenie europejskiego laboratorium naukowego.
1950	Na 5. Konferencji Generalnej UNESCO we Florencji Isidore Rabi, amerykański fizyk i laureat Nagrody Nobla, przedłożył rezolucję, przyjętą jednogłośnie, upoważniającą UNESCO "do pomocy i poparcia w tworzeniu i organizowaniu regionalnych ośrodków i laboratoriów dla większej i bardziej owocnej międzynarodowej współpracy uczonych ..."
1952	Po dwóch konferencjach UNESCO 11 rządów europejskich zgadza się utworzyć tymczasową Europejską Radę Badań Jądrowych, czyli CERN ( Conseil Europeen pour la Recherche Nucleaire). Na posiedzeniu nowej Rady w Amsterdamie wybrano teren w pobliżu Genewy na planowane laboratorium.
1954	Po wstępnej ratyfikacji Konwencji przez państwa członkowskie 29 września powstała formalnie Europejska Organizacja Badań Jądrowych. Chociaż "tymczasowa" Rada została rozwiązana, to poręczny skrót CERN został zachowany. Członkami założycielami było 12 państw: Belgia, Dania, Francja, Grecja, Holandia, Jugosławia, Republika Federalna Niemiec, Norwegia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania, Włochy. Jugosławia zrezygnowała w 1961 r. Austria i Hiszpania dołączyły w 1959 r. i odpowiednio w 1961 r. - Hiszpania zrezygnowała w 1969 r., ale powróciła w 1983 r. Portugalia dołączyła w 1985 r., Finlandia i Polska w 1991 r., Węgry w 1992 r., Czechy i Słowacja w 1993 r. a Bułgaria w 1999 r., co powiększyło liczbę państw członkowskich do 20.
1957	Rozpoczął działanie synchrocyklotron protonowy 600 MeV - pierwszy akcelerator w CERN-ie. Jednym z pierwszych osiągnięć doświadczalnych była długo oczekiwana obserwacja rozpadu pionu na elektron i neutrino.
1959	Rozpoczął działanie synchrotron protonowy 28 GeV (PS) - pierwsza z dużych maszyn w CERN-ie. Przez pewien czas był to akcelerator o największej na świecie energii.
1963	Pierwsze zdjęcia oddziaływań neutrin w CERN-owskiej komorze pęcherzykowej. Fizyka neutrin ogromnie korzysta z wiązki szybkich protonów z synchrotronu.
1965	Porozumienie z władzami francuskimi rozszerza teren CERN-u na Francję. Rada CERN-u zatwierdza budowę przecinających się pierścieni akumulujących ISR (Intersecting Storage Rings) - pierwszego na świecie zderzacza protonowego - na nowym terenie we Francji. ISR uruchomiono w 1971 r.
1967	Zaczyna działać separator izotopów ISOLDE (Isotope Separator On-line) do badań bardzo krótkożyciowych jąder. To światowej klasy urządzenie rozszerza zakres badań CERN-u. W wyniku specjalnego porozumienia między CERN-em i Francją zaczyna się budowa ciężkocieczowej komory pęcherzykowej Gargamelle. CERN, Francja i Niemcy po zawartym porozumieniu finansują budowę 3,7-metrowej wodorowej komory pęcherzykowej wyposażonej w największy nadprzewodzący magnes na świecie.
1968	Wynalezienie wielodrutowych komór proporcjonalnych i dryfowych rewolucjonizuje dziedzinę elektronicznych detektorów cząstek. Georges Charpak otrzymuje za tę pracę Nagrodę Nobla z fizyki w 1992 r.
1971	Zatwierdzenie budowy drugiego laboratorium na sąsiednim terenie z 7-kilometrowym supersynchrotronem protonowym SPS o początkowo planowanej energii 300 GeV. Admininistracyjnie oddzielne początkowo dwa laboratoria CERN-u połaczyły się w 1976 r.
1972	Zbudowanie czteropierścieniowego wstępnego akceleratora 800 MeV (Booster) pozwoliło zwiększyć energię protonów wstrzykiwanych do PS. To nowe urządzenie i dodatkowy nowy akcelerator liniowy (Linac), uruchomiony w 1978 r., umożliwiły ponad tysiąckrotne zwiększenie zaplanowanego początkowo natężenia wiązki w akceleratorze PS. Unikalnie połączony układ CERN-owskich akceleratorów, z akeleratorem PS w roli centralnej maszyny, dostarcza niesłychaną rozmaitość wiązek cząstek i wiele możliwości badań.
1973	Pierwsze ważne odkrycia w eksperymentach z ISR wykazują, że rozmiary protonów rosną ze wzrostem ich energii, a cząstki pojawiające się pod dużymi kątami ujawniają rozpraszanie między cząstkami, z których składają się protony. Komora pęcherzykowa Gargamelle analizująca oddziaływania wiązki neutrin dostarcza jednego z największych fizycznych odkryć w CERN-ie: neutrina mogą oddziaływać z inna cząstką i pozostać neutrinami. To oddziaływanie z "prądami neutralnymi" jest odkryciem nowej ziemi i staje się silnym argumentem za teorią, która próbuje zunifikować naszą wiedzę o słabych oddziaływaniach (odpowiadających za takie zjawiska jak promieniotwórczość) i dobrze znanych oddziaływaniach elektromagnetycznych.
1976	Rozpoczyna działanie supersynchrotron protonowy SPS. Podobnie jak w przypadku ISR budowa akceleratora zostaje ukończona przed terminem i w ramach zatwierdzonego budżetu. Osiągi akceleratora szybko się zwiększają, tak że zostaje przekroczone zaprojektowane natężenie i pod koniec 1978 r. maksimum energii zostaje przesunięte do 500 GeV.
1978	Eksperymenty w CERN-ie pokazują, jak można poprawić jakość i natężenie wiązki przy użyciu "techniki chłodzenia stochastycznego", zaproponowanej przez Simona van der Meera w CERN-ie w 1968 r. Możliwość przyspieszenia i zmagazynowania intensywnych wiązek cząstek otwiera drzwi nowemu śmiałemu projektowi przekształcenia SPS w zderzacz proton-antyproton przy wykorzystaniu pierścienia akumulującego antyprotony (AA) do stochastycznego chłodzenia antyprotonów.
1981	W lipcu 1981 r. przy użyciu SPS, zaadaptowanego do roli zderzacza proton-antyproton, w dwóch eksperymentach UA1 i UA2 zarejestrowano pierwsze zderzenia proton-antyproton przy energii 270 GeV w każdej z wiązek. Rada CERN-u zatwierdziła budowę 27-kilometrowego pierścienia wielkiego zderzacza elektronowo-pozytonowego, czyli LEP-u. (Large Electron-Positron collider) - największego urządzenia naukowego, jakie kiedykolwiek zostało zbudowane. Początkowo energia każdej z wiązek została zaplanowana na 50 GeV,
1983	Historyczne odkrycie bozonów W (w styczniu) i bozonu Z (w maju) - od dawna poszukiwanych nośników oddziaływań słabych - i potwierdzenie teorii "elektrosłabej" unifikującej oddziaływania słabe i elektromagnetyczne. We wrześniu odbywa się uroczystość rozpoczęcia budowy LEP-u z udziałem gości honorowych: François Mitteranda i Pierra Auberta, prezydentów Francji i Szwajcarii.
1984	Carlo Rubbia i Simon van der Meer otrzymują Nagrodę Nobla z fizyki za swą pracę, której ukoronowaniem było odkrycie bozonów W i Z w CERN-ie w 1983 r,
1989	W sierpniu rozpoczyna pracę LEP. W październiku, w dwa miesiące po pierwszych zderzeniach w LEP-ie, nadzwyczaj dokładne pomiary dla cząstki Z wykazują, że fundamentalne elementy składowe materii składają się z trzech i tylko trzech rodzin cząstek. Oficjalna inauguracja LEP-u z udziałem głów państw i ministrów nauki odbywa się 13 listopada.
1990	Tim Berners-Lee, pracując z Robertem Cailliau w CERN-ie, proponuje system rozproszonej informacji opartej na 'hipertekście', czyli sposób połączenia odpowiednich fragmentów informacji zmagazynowanych w komputerach. Przez kliknięcie na adresy sieciowe ukryte pod podświetlonymi pozycjami na ekranie można połączyć informacje z wielu komputerów. Ustalona zostaje nazwa "światowa pajęczyna", czyli WWW (World-Wide Web).
1991	W grudniu delegaci Rady CERN-u uchwalają jednogłośnie, że wielki zderzacz hadronowy LHC (Large Hadron Collider) w tunelu LEP-u jest 'właściwą maszyną' przyszłości.
1992	Georges Charpak z CERN-u otrzymuje Nagrodę Nobla z fizyki za swój wynalazek wielodrutowej komory proporcjonalnej, która zrewolucjonizowała śledzenie cząstek i ma wiele zastosowań medycznych.
1994	Lata od 1989 r. to lata sukcesów LEP-owskich eksperymentów. Najbardziej doniosłym wynikiem jest precyzyjny pomiar parametrów bozonu Z - od 1989 do 1993 r. cztery LEP-owskie detektory: ALEPH, DELPHI, L3 i OPAL zrekonstruowały ponad 10 milionów rozpadów Z. Czterdziesta rocznica powstania CERN-u. Rada zatwierdza budowę LHC.
1995	We wrześniu 1995 r. międzynarodowy zespół kierowany przez Waltera Oelerta przeprowadza syntezę atomów antymaterii z antycząstek składowych. Wytworzenie atomów antymaterii w CERN-ie otworzyło drogę do systematycznego badania antyświata. Po wniesieniu znaczącego wkładu finansowego do LHC Japonia stała się członkiem-obserwatorem CERN-u.
1996	Powiększona została energia LEP-u, aby umożliwić produkcję par cząstek W.
1997	Po zobowiązaniu się wniesienia znaczącego wkładu finansowego do LHC członkiem-obserwatorem CERN-u stały się USA.