Krótki życiorys prof. dr hab. Ludwika Dobrzyńskiego (1941-2022)

Ludwik Roman Dobrzyński, syn Jerzego i Teofili, urodził się 27 stycznia 1941 r. w Asino na Syberii w obwodzie tomskim w byłym Związku Radzieckim. Ukończył Wydział Matematyczno-Fizyczny Uniwersytetu Warszawskiego w 1964 r., broniąc pracę magisterską „Badanie rotacji jonów amonowych w roztworach stałych”. W 1969 r. w Instytucie Badań Jądrowych w Świerku obronił rozprawę doktorską „Badania rozkładu wewnętrznego namagnesowania w stopach Co-Fe”. Habilitował się w 1975 r. również w IBJ w Świerku na podstawie rozprawy „Analiza fourierowska magnetycznych czynników kształtu niektórych stopów metali 3d o strukturze fcc”.

Miejscem pierwszego zatrudnienia Profesora Dobrzyńskiego w latach 1963-1982 był IBJ w Świerku, gdzie pracował na stanowiskach od technika, poprzez asystenta do adiunkta. W Zakładzie II Fizyki Ciała Stałego zajmował się badaniem struktur i dynamiki sieci krystalicznej i magnetycznej techniką rozpraszania neutronów termicznych. W końcowym okresie był zastępcą kierownika Zakładu. Od 1964 był członkiem Polskiego Towarzystwa Fizycznego. W latach 1964-1980 należał również do Związku Nauczycielstwa Polskiego. W okresie 1975 – 13 grudnia 1981 r. prowadził grupy młodzieżowe w KIK. Od września 1980 r. zostaje członkiem NSZZ Pracowników Nauki, Techniki i Oświaty. Organizuje koło związkowe w zakładzie, zostaje wybrany delegatem na zjazd założycielski Solidarności, której członkiem zostaje w październiku 1980 r. W latach 1980-1981 był przewodniczącym Solidarności w Zakładzie II IBJ. Był jednocześnie sekretarzem redakcji i autorem publikacji w Biuletynie Informacyjnym NSZZ «Solidarność» w tym Instytucie. W grudniu 1982 r. został zwolniony z pracy w IBJ za działalność związkową. W 1983 r. przez kilka miesięcy był pracownikiem Krajowego Biura Koncertowego.

Od 1983 r. dalsza kariera naukowa Profesora Dobrzyńskiego jest już wiązana z białostocką fizyką. W Katedrze Fizyki na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Filii UW w Białymstoku został zatrudniony 1 października 1983 r. na stanowisku adiunkta. Stanowisko docenta otrzymał 1 grudnia 1986 r., a stanowisko profesora UwB – 1.02.1991 r. 14 stycznia 1992 uzyskał tytuł profesora nauk fizycznych. Od 1.09.1995 r. był profesorem zwyczajnym w Uniwersytecie Warszawskim, a następnie w Uniwersytecie w Białymstoku. Profesor Dobrzyński zorganizował od podstaw Pracownię Metod Jądrowych Fizyki Ciała Stałego, przekształconą później w Zakład Fizyki Ciała Stałego w Instytucie Fizyki. W latach 1983-2007 był kierownikiem tych jednostek i sprawował opieką naukową nad kilkunastoosobowym zespołem. Ponadto Profesor Dobrzyński przez kilka miesięcy pełnił funkcje kierownika Katedry Fizyki. W latach 1990-1993 był dziekanem Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego, a w okresie 2007-2008 był pierwszym dziekanem obecnego Wydziału Fizyki Uniwersytetu w Białymstoku. Od 1997 r. był również zatrudniony na stanowisku dyrektora Działu Szkolenia i Doradztwa w obecnym Narodowym Centrum Badań Jądrowych w Świerku.

Profesor Dobrzyński był członkiem kilkunastu towarzystw, rad i komisji w organizacjach naukowych krajowych i zagranicznych, w tym m.in. od 2001 lat uczestniczył w charakterze doradcy w Sesjach Komitetu Naukowego ONZ ds. Skutków Promieniowania Atomowego (UNSCEAR), a od roku 2009 był zastępcą delegata Polski. Był wyróżniony m.in. odznaką Zasłużony dla Białostocczyzny, Złotym Krzyżem Zasługi i Medalem Komisji Edukacji Narodowej. W 2011 r. otrzymał Medal Uniwersytetu w Białymstoku.

Profesor Dobrzyński zajmował się badaniem struktur krystalicznych i magnetycznych ciała stałego z wykorzystaniem technik dyfrakcji rentgenowskiej i neutronów, spektroskopii Mössbauera, rozpraszania Comptona, technik magnetometrycznych. Zasługą profesora Dobrzyńskiego było również wprowadzenie i rozwijanie w bezparametrycznej analizie danych doświadczalnych tzw. metody maksymalnej entropii, dostarczającej optymalnych wyników przy ograniczonej informacji początkowej. Współpracował z wieloma krajowymi i zagranicznymi ośrodkami naukowymi. Przebywał na stażach naukowych w Instytucie Energii Atomowej w Kjeller, Brookheaven National Laboratory, Instytucie Badań Jądrowych w Kassaccia, Uniwersytecie w Delft, na Uniwersytecie Paryż VI, w Zjednoczonym Instytucie Badań Jądrowych w Dubnej. Opublikował ponad 240 prac naukowych i artykułów popularnonaukowych oraz – wspólnie z Konradem Blinowskim – monografię „Neutrons and solid state physics”. Jest również autorem rozdziału w monografii „X-Ray Compton Scattering”. Jest autorem i współautorem licznych materiałów edukacyjnych i raportów z tematyki ochrony radiologicznej i biologicznego działania promieniowania jonizującego, adresowanych do uczniów, studentów i nauczycieli. Jednym z „koników” Profesora była hormeza radiacyjna. Był ekspertem hipotezy (dobrze udokumentowanej, ale mało wykorzystywanej w praktyce), korzystnego wpływu małych dawek promieniowania jonizującego na żywe organizmy i stymulacji przez to promieniowanie wzrostu oraz procesów naprawczych w komórkach. Przygotował kilka skryptów do cenionych przez studentów wykładów kursowych i monograficznych. Napisał wiele artykułów do prasy lokalnej popularyzujących energetykę jądrową i badania z zakresu fizyki jądrowej.

Poza wymienionymi wcześniej, szczególne zasługi Profesora Dobrzyńskiego dla Uniwersytetu w Białymstoku można scharakteryzować w kilku następnych punktach. Wypromował 7 doktorów, w tym 5 w swoim zakładzie oraz wspierał naukowo 5 rozpraw habilitacyjnych w swoim zespole. Był inicjatorem i wieloletnim przewodniczącym najpierw Szkół Magnetyzmu, potem Międzynarodowych Szkół Fizyki i Chemii Fazy Skondensowanej odbywających się w Białowieży do 2009 roku, organizowanych przez Zakład Fizyki Ciała Stałego. Zorganizował po raz pierwszy w Polsce prestiżową, cykliczną konferencję nt. rozkładów gęstości ładunku, spinów i pędów elektronów „Sagamore XIII” (Stare Jabłonki, 3-9 września 2000). Zorganizował po raz pierwszy w Polsce, 23-cią Ogólną Konferencję Oddziału Materii Skondensowanej Europejskiego Towarzystwa Fizycznego „CMD23” (Warszawa, 30.09-3.09.2010). Zajmował się aktywną popularyzacją fizyki, brał regularny udział w Festiwalach Nauki i Sztuki w Białymstoku oraz w Piknikach naukowych w Warszawie. Był bardzo dobrym wykładowcą, cenionym i lubianym przez studentów, często ujmującym temat z odniesieniem do dziedzin daleko odbiegających od podstawowej domeny swoich badań

            Profesor Dobrzyński w swych działaniach wykazywał ogromną energię i talent organizatorski. Zawsze interesował się życiem prywatnym współpracowników, służył radą i doświadczeniem. Na szczególne podkreślenie zasługuje jego sumienność, rzetelność i terminowość w wykonywaniu podjętych zadań. Hobby Profesora Dobrzyńskiego to m.in: gra na skrzypcach i fortepianie. Poza Polyhymnią, nieobce mu były muzy innych dziedzin sztuki. W latach 1965-1967 był uczestnikiem międzynarodowych konkursów tańca towarzyskiego startując w reprezentacji Polski.

Rok akademicki 2010/2011 był ostatnim rokiem pracy Profesora Dobrzyńskiego na Wydziale Fizyki Uniwersytetu w Białymstoku. Dotychczasowe osiągnięcia Wydziału Fizyki w ciągu ponad 50-letniej historii rozwoju fizyki uniwersyteckiej w Białymstoku to również wynik jego prawie 30-letniej obecności i twórczej pracy w naszym środowisku. Ostatnie kontakty Pana Profesora Ludwika Dobrzyńskiego z naszym Wydziałem Fizyki to Jego seminarium wydziałowe 13 października 2020 r. „Klimat, energetyka … i zdrowy rozsądek”, połączone ze zwiedzaniem nowego Obserwatorium Astronomicznego z Planetarium w kampusie UwB oraz – okazuje się, że ostatnie – sympatyczne popołudnie w restauracji w gronie byłych współpracowników. Po pożegnaniu się z Wydziałem Fizyki UwB w 2011 roku, Profesor Dobrzyński do końca swych dni w dalszym ciągu pracował w Dziale Szkolenia i Doradztwa w NCBJ w Świerku.

Profesor Ludwik Dobrzyński zmarł w Warszawie w nocy 10/11 stycznia 2022 r. w wieku prawie 81 lat. Zostawił żonę Marię, córki Luizę i Dorotę z mężem oraz wnuka.

 

prof. Eugeniusz Żukowski
(emerytowany pracownik Wydziału Fizyki UwB)
13.01.2022