Nagroda Nobla za detekcję fal grawitacyjnych!

Detekcja fal grawitacyjnych, w którą zaangażowany był międzynarodowy zespół naukowców skupionych w konsorcjach LIGO Scientific Collaboration oraz Virgo Collaboration – wśród nich prof. Piotr Jaranowski z Wydziału Fizyki UwB – została uhonorowana tegoroczną Nogrodą Nobla z fizyki. Nagrodę odbierze trójka badaczy, którzy mieli szczególnie doniosły wkład w projekt LIGO: Rainer Weiss, Barry C. Barish i Kip S. Thorne, ale w pewnym sensie jest to nagroda dla całego zespołu naukowców pracujących nad tym odkryciem.  

Fale grawitacyjne, wytworzone w procesie zlewania się dwóch czarnych dziur i narodzin nowej masywnej czarnej dziury, zostały wykryte po raz pierwszy przez detektory LIGO 14 września 2015 r. Odkrycie to stało się kamieniem milowym w rozwoju fizyki i astronomii, potwierdziło bowiem jedną z ważnych konsekwencji sformułowanej przez Alberta Einsteina w 1915 r. ogólnej teorii względności i zapoczątkowało nową dziedzinę badań – astronomię fal grawitacyjnych. Kolejne obserwacje fal grawitacyjnych, wytworzonych również w procesie zlewania się dwóch czarnych dziur, zostały dokonane przez detektory LIGO w grudniu 2015 r. oraz w styczniu 2017 r. Najnowsza obserwacja miała miejsce w sierpniu 2017 r. i została dokonana przez trzy detektory: dwa amerykańskie LIGO oraz europejski Virgo.

Rola prof. Piotra Jaranowskiego polegała w szczególności na stworzeniu (we współpracy z prof. Andrzejem Królakiem z Instytutu Matematycznego PAN w Warszawie) podstaw algorytmów służących do wykrywania i estymacji parametrów fal grawitacyjnych z układów podwójnych złożonych z gwiazd neutronowych lub czarnych dziur. Prof. Jaranowski przyczynił się też do precyzyjnego modelowania sygnału fali grawitacyjnej wytwarzanej przez takie układy podwójne.